Sluiten

Categorieën

Filters
    Woensdag 28 Oktober 2022

    Vitrineverhaal 5 - De Zuylenburgh Collectie

    Polen, oktober 1543. De katholieke geestelijke Nicolaus Copernicus publiceert het boek Over de omwenteling van de hemelse sferen. Hij stelt hierin dat niet de aarde het middelpunt van het heelal is, maar dat de planeten om de zon draaien…

    Copernicus kijkt anders naar de wereld. Niet vanuit een natuurfilosofische gedachte met vage vermoedens en onzichtbare krachten; hij wil net als enkele voorgangers zaken kunnen verklaren met een elegant model. Maar daar is lang niet iedereen het mee eens. Sterker nog: omdat zijn theorie in strijd is met de leer van de kerk, verschijnt zijn schrijven in 1616 op de index van verboden boeken.

    In de 17e eeuw krijgt Copernicus bijval uit andere hoeken. Van Johannes Kepler – die de ideeën van Copernicus aanvult – en Galileo Galilei, die manieren ontdekt om via de wiskunde en experimenten inzicht te krijgen in het zonnestelsel. Zo verandert Copernicus’ denkbeeld over de kosmos in de loop der jaren in het heliocentrische systeem.

    Machtige Verzamelingen

    Nog altijd wordt Over de omwenteling van de hemelse sferen door velen gezien als startpunt van de wetenschappelijke revolutie, waarin later veel meer grootheden een rol speelden. William Harvey, Jan van Helmont, René Descartes, Isaac Beeckman, Isaac Newton, Antoni van Leeuwenhoek en ga zo maar door.

    “Puur vanuit wetenschappelijk oogpunt gezien, is de vacuümpomp van Isaacs Newtons assistent Francis Hauksbee écht bijzonder”

    Hoe bijzonder de ontwikkelingen tijdens de revolutie waren, laat de vaste expositie Machtige Verzamelingen zien in Rijksmuseum Boerhaave. Daar vertellen de objecten ‘het verhaal van de hoogtijdagen van het experimenteren, verzamelen, catalogiseren en beschrijven.’ In één van de nieuw ingerichte zalen komen bezoekers alles te weten over naamgever Herman Boerhaave (1668-1738). Hij was een beroemd hoogleraar in de geneeskunde en zorgde zowat in zijn eentje voor de toestroom van talloze buitenlandse medicijnstudenten.

    “In een zaal verderop staat één grote vitrine, met daarin 55 objecten uit de prestigieuze Zuylenburgh Collectie: het levenswerk van verzamelaar Bert Degenaar”, aldus Tim Huisman, conservator van het museum. “Bert is onder meer bekend van het programma Van onschatbare waarde. Hij heeft het museum al vaker geholpen, met een superzeldzame microscoop van Antoni van Leeuwenhoek bijvoorbeeld, en is dus ook voor ons van onschatbare waarde. Waar Zuylenburgh naar verwijst? Dat is de naam van Berts woning: een prachtig monumentaal huis gelegen aan de Vecht.”

     

    Topstukken

    Achter het glas liggen instrumenten uit de 17e, 18e en ook de 19e eeuw die na de tijd van Copernicus belangrijk waren voor de wetenschap. Met daarbij enkele absolute topstukken. “De slingerklok uit 1675 is mijn favoriet”, zegt Tim. “Het slingermechanisme, een uitvinding van Christiaan Huygens, hielp toentertijd niet alleen preciezer waarnemen, maar de klok werd ook al snel een statusobject voor de elite. Niet vreemd, want die is verguld en rijk versierd met talloze kleine sculptuurtjes en venstertjes: werkelijk prachtig. En dan is er nog een bijzonder exemplaar: een klok met een balansveer. Dit is ook een uitvinding van Huygens, ontstaan in zijn zoektocht naar een slingerklok die ook op zee bleef lopen. Deze klok is vermoedelijk gemaakt door Isaac Thuret, een klokkenmaker met wie Huygens samenwerkte.”

    “De vitrine staat centraal in de zaal, van vloer tot plafond, waardoor het bijna een architectonisch element is”

    “Puur wetenschappelijk gezien is de vacuümpomp van Isaac Newtons assistent Francis Hauksbee erg bijzonder”, vertelt de conservator verder. “Die is aan het begin van de 18e eeuw gebruikt om chemische en elektrische proeven uit te voeren. Ook noemenswaardig zijn de scheepsklokken, bestand tegen schommelingen, en achromatische telescopen en microscopen, die de kwaliteit van het waarnemen verbeterden. Maar eigenlijk is alles uit Berts collectie dat.”

    Pronken met een hoofdletter P

    De manier waarop de instrumenten gepresenteerd worden, maakt ze volgens Tim nóg specialer. Hij is meer dan blij met SDB’s vitrine, ontworpen door OPERA Amsterdam. “De vitrine staat centraal in de zaal en is gebouwd van vloer tot plafond”, vertelt hij. “Daardoor is het bijna een architectonisch element. Bijzonder detail: in de kern en op de vloer zijn spiegeltjes verwerkt. Hierdoor denkt het publiek meer te zien dan dat er daadwerkelijk in staat. Ook komt er hierdoor veel blingbling op je af, want er staan nogal wat glimmende stukken in van messing en zilver bijvoorbeeld. Ja, dit is echt pronken met een hoofdletter P!”

    Achter elk object in een vitrine schuilt een bijzonder verhaal. Het pronkstuk heeft de ereplaats achter glas natuurlijk niet voor niets gekregen. We vertellen deze historische, spannende en meeslepende verhalen in de rubriek Vitrineverhaal.

     

    Heeft u ook een Vitrineverhaal om van te smullen? Laat het ons weten via [email protected].

    Nieuws en inspiratie

    Wij slaan cookies op om onze website te verbeteren. Is dat akkoord? JaNeeMeer over cookies »