Vitrineverhaal 12 Kanonnen en raketten
Den Haag, 1917. Nederland is neutraal tijdens de Eerste Wereldoorlog, maar de inzet van bewapende vliegtuigen schudden Minister van Oorlog Nicolaas Bosboom wakker: de dreiging vanuit de lucht zal alsmaar groter worden. Hij wacht niet. De landmacht begint meteen met het opbouwen van de grondgebonden luchtverdediging.
Om vijandelijke vliegtuigen vanaf de grond te bestrijden, worden de eerste luchtdoelartillerie-eenheden opgericht. In het begin blijkt dat lastig: mitrailleurs hebben een bereik van slechts zeshonderd tot duizend meter en veldkanonnen zijn alleen geschikt voor statische gronddoelen. En de luchtdoelen, zoals zeppelins en vliegtuigen, bewegen ook nog eens voortdurend.
In 1922 wordt de eerste Luchtdoelartillerieschool opgericht in Utrecht. Daar worden militairen getraind om met omgebouwde kanonnen driedimensionaal te schieten: hoog, ver en in de juiste richting. Er zijn bovendien niet langer twee paarden nodig om een kanon te verplaatsen: bij de ingegraven vuurmond is theoretisch één militair is voldoende. De ontwikkeling gaat snel.
Ontwikkeling van de luchtdoelartillerie
“In de jaren twintig konden luchtdoelmitrailleurs doelen raken tot ongeveer duizend meter”, vertelt André Polfliet, vicevoorzitter van de Historische Collectie Grondgebonden Luchtverdediging (HCGLVD). “Al snel kwamen er luistertoestellen bij, waarmee vijandige vliegtuigen op kilometers afstand konden worden opgespoord. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bewees de luchtdoelartillerie haar waarde: ondanks de Duitse overmacht haalden Nederlandse artilleristen 314 vijandelijke vliegtuigen neer. Daarna nam de ontwikkeling een nieuwe vlucht. Met radars en raketsystemen zoals de Hawk en Patriot ontstond een gelaagde luchtverdediging, die doelen op lage, middelhoge én grote hoogte kon uitschakelen.”
“Ondanks de Duitse overmacht haalden Nederlandse artilleristen 314 vijandelijke vliegtuigen neer”
Miniaturen en medailles
De HCGLVD vertelt het verhaal van de luchtdoelartillerie in drie gebouwen van de Luitenant-generaal Bestkazerne in Vredepeel. Bezoekers zien niet alleen grote kanonnen en radarsystemen, maar ook zo’n vijftig vitrines met onder andere persoonlijke stukken. Zoals zakboekjes vol berekeningen en onderscheidingen van militairen. André: “Miniaturen brengen grote, verdwenen of elders tentoongestelde objecten opnieuw tot leven. Het absolute pronkstuk in ons museum? Dat is het ereblijk uit 1832, uitgereikt aan het Tweede Regiment Vestingartillerie: een tastbare herinnering aan de wortels van de luchtdoelartillerie. Ook is er een medaillehoek met unieke draaivitrine vol herinneringen aan missies wereldwijd.”
“De collectie bezoekers begrijpen waar onze huidige systemen vandaan komen”
Gratis bezoek
De collectie maakt de geschiedenis niet alleen zichtbaar, maar geeft deze ook betekenis. Ze laten zien hoe Nederland zich al meer dan een eeuw verdedigt tegen dreiging uit de lucht – van zeppelins en bommenwerpers tot raketten en drones. “Juist nu luchtverdediging dagelijks in het nieuws is, helpt de collectie bezoekers begrijpen waar onze huidige systemen vandaan komen”, aldus André. “We vertellen de geschiedenis jaarlijks aan meer dan vierduizend bezoekers. De toegang tot onze kazerne is gratis, maar je moet wel even een vragenlijst invullen. Als dat gelukt is, staan er enthousiaste medewerkers klaar. Met een goed verhaal, een grote collectie en prachtige vitrines.”
Achter elk object in een vitrine schuilt een bijzonder verhaal. Het pronkstuk heeft de ereplaats achter glas natuurlijk niet voor niets gekregen. We vertellen deze historische, spannende en meeslepende verhalen in de rubriek Vitrineverhaal.
Heeft u ook een Vitrineverhaal om van te smullen? Laat het Colinde van de Vliet weten via [email protected].
